Chỉ với việc cho gạo nếp vào ống tre rồi nướng trên than hồng, bà Lù Thị Lả (bản Phung, Chiềng Sinh, Sơn La) có thể kiếm được cả triệu đồng mỗi ngày. Nghề chế biến cơm lam đã mang lại thu nhập khá, giúp gia đình bà có cuộc sống ấm no ở vùng cao Tây Bắc.
Cơm lam là một trong những món ăn ngon nức tiếng của đồng bào các dân tộc vùng Tây Bắc. Từng hạt cơm mềm dẻo bám chặt với nhau, hòa lẫn mùi thơm thoang thoảng của tre nứa và gạo nếp nấu chín đủ để đánh thức ngũ giác của bất kì ai ưa khám phá các đặc sản vùng cao.
Món cơm lam dân giã nhưng đầy tính sáng tạo, luôn là cái tên gợi nhớ cho du khách khi đặt chân đến vùng đất Tây Bắc.
Gia đình bà Lù Thị Lả (bản Phung, Chiềng Sinh, Sơn La) có hơn 1 ha đất vườn. Kinh tế trước kia chủ yếu dựa vào canh tác các loại rau và cây ăn quả. Do sản xuất manh mún nên có làm quần quật suốt ngày gia đình bà cũng chỉ đủ ăn chứ chẳng khá giả gì. Lối sống tự cung tự cấp chỉ giúp “no cái bụng” nhưng lại “đói” đồng tiền.
Rồi những bữa ăn chỉ toàn xôi nếp với muối vừng hoặc chút chẳm chéo (một loại thức chấm bà con người dân tộc Thái) đã khiến bà nảy sinh ra ý nghĩ nấu cơm lam đem bán. Vì bà thấy rằng, “thóc lúa đầy bồ, để ăn thì không hết mà bán thì rẻ quá. Mình nấu xôi nếp bằng ống tre, vừa lạ vừa ngon lại tiện cho nhiều người.”
Nghĩ là làm, bà chọn loại gạo nếp ngon nhất của nhà rồi lên rừng chặt những ống tre tươi màu xanh ngát, nhỏ như cây mía, không quên kiếm ít củi khô về nhóm bếp, chuẩn bị mọi thứ thật đầy đủ mới tiến hành nấu cơm lam.
Những ống tre màu xanh sẫm, có chiều dài từ 30-50cm luôn được bà Lả ưu tiên lựa chọn vì nó sẽ giúp món cơm lam thơm ngon hơn.
Theo bà Lả: “Quan trọng nhất khi nấu cơm lam là cần cho 1 lượng nước vừa phải vì bản thân ống tre đã chứa nước. Gạo nếp sau khi ngâm khoảng 6-8 tiếng sẽ được cho vào ống tre và chỉ cần đổ nước xâm sấp mặt gạo. Dùng lá chuối bịt kín miệng ống rồi đem nướng trên lửa và đợi cơm chín”
Trước khi giao cơm lam cho khách, bà Lả róc lớp vỏ đen bên ngoài, chỉ để lại phần ống trắng sạch bên trong.
Trong lúc nướng, bà Lả liên tục dùng tay xoay ống tre để cơm được chín đều. Khoảng 15 phút sau, khi những ống tre bị cháy lớp vỏ ngoài, miệng ống bốc hơi nghi ngút, tỏa ra mùi thơm ngầy ngậy của gạo nếp, bà Lả bảo đấy là dấu hiệu của cơm lam đã chín. "Nếp phải được chín đều, mềm, dẻo và phải có lớp màng của ống nứa bám bên ngoài, đấy mới là cơm lam đạt chuẩn." Bà chia sẻ thêm.
Thời gian đầu, bà chỉ bán khoảng 30 ống một ngày. Lâu dần, lượng khách hàng biết đến món cơm lam của bà ngày một nhiều, bà phải mua thêm gạo nếp và ống tre về mới đủ phục vụ khách. Tùy theo độ to nhỏ, mỗi ống cơm lam sẽ được bà Lả bán với giá từ 10.000 đồng đến 30.000 đồng, bao gồm cả muối vừng ăn kèm.
Hiện tại, trung bình mỗi ngày bà bán khoảng 80 ống, trừ mọi chi phí bà Lả cũng lãi gần triệu đồng. Nghề chế biến cơm lam không chỉ giúp bà có khoản thu nhập khá mỗi tháng mà còn góp phần quảng bá văn hóa ẩm thực đặc sắc của người Tây Bắc đến với du khách gần xa.
"Ngày xưa, các ông các bà đi rừng chỉ việc mang theo ít gạo, rồi vào rừng chặt ít ống tre, tìm củi khô và nước suối để nấu cơm lam. Bây giờ cơm lam không những trở thành món ăn đặc sản mà còn giúp bà con chúng tôi kiếm thêm tiền nữa." Bà Lả vui vẻ nói.
Theo Bích Hội (Danviet)
